چندی پیش برای آنکه ببینم چه کارهای جدیدی در زمینه سعدی شناسی انجام شده است، به سایت مرکز سعدی شناسی، مراجعه کردم و همین طور که در سایت گشتم دیدم در بخشی با عنوان کتابخانه سعدی فایل های پی دی اف آثار سعدی موجود است و همچنین دفترهای سعدی شناسی. با این که چندین نسخه چاپی از آثار سعدی را دیده بودم و بعضی را در کتابخانه ام داشتم، با خود گفتم نسخه پی دی اف آن هم می تواند مورد استفاده ام باشد، و تصورم این بود که قطعاً مرکزی که نام سعدی را روی خود گذاشته و کارش تنها به آثار سعدی محدود می شود، حتماً نسخه پی دی اف آثار سعدی را به بهترین شکل ارائه داده است، برای همین نه تنها نسخه پی دی اف بوستان و گلستان، بلکه نسخه پی دی اف کتابهایی با عنوان «دفترهای سعدی شناسی» را نیز دانلود کردم. اما با مرور چند صفحه اول نسخه پی دی اف بوستان، که از سوی این مرکز ارائه شده، متوجه شدم نه تنها در آن، از یک فونت درست و زیبا و صفحه بندی شایسته، دریغ شده است، بلکه در همان چند صفحه اول چند مورد ایراد تایپی دارد. شاید در نگاه اول، شنونده بگوید خب چه اشکالی دارد پیش می آید...
اما مسئله این است که حتا شاعران جوانی که کتاب اولشان را منتشر می کنند یا از آن بالاتر، حتا اگر کسی یک شعر در طول عمرش گفته باشد و ببیند که در جایی با ایراد تایپی و فونتهای نامناسب و به صورتی نازیبا منتشر شده است، دلگیر خواهد شد، حالا مسئله این است که سعدی اگر امکانی داشته باشد که ببیند در مرکزی که به اسم او و برای آثار او تشکیل شده، آثارش اینگونه منتشر شده، چه حالی خواهد داشت. البته من به دلیل آنکه بسیار متأثر شدم، طاقت مرور بقیه پی دی اف را نداشتم تا ببینم باز هم ایراد تایپی دارد یا نه.
اما جدای از خود شاعر، افرادی که ذره ای ارزش و اهمیت برای میراث فرهنگی خود قائلند، چگونه می توانند این مسئله را تاب بیاورند؟
از این نسخه نامعتبر پی دی اف که بگذریم، در دفترهای سعدی شناسی که در این سایت باز هم به صورت پی دی اف و به صورت کتابی در همان بخش کتابخانه سعدی، گذاشته شده، غیر از دفتر اول، باقی دفترها، با صفحه بندی ناشایسته و فونت های آشفته منتشر شده است (تا دفتر ششم سعدی شناسی را دیدم و بقیه اش را به همان دلیل قبلی تاب نیاوردم) به شکلی که مثلاً در مواردی حتا کلمات بیتها در مقاله ها آن قدر در هم فرو رفته که قابل خواندن نیست و شماره های صفحات، با فونت انگلیسی است، در حالی که متن، فارسی است و فهرست و صفحه بندی به شکلی مخدوش ارائه شده، یعنی یک آشفتگی عجیب در آنها وجود دارد که اگر کسی علاقه به تحقیق و بررسی آثار سعدی داشته باشد، با دیدن این آشفتگی، بعید نیست که شور و شوقش را از دست بدهد.
اما نکته اصلی این است: مرکز سعدی شناسی یا بودجه لازم را دارد یا ندارد. اگر دارد که واقعاً برای این سهل انگاری ها چه توجیهی می توان داشت؟ برای ارائه آثار سعدی به صورت مناسب و با فونت و صفحه بندی درست و بدون ایراد تایپی، اصلاً نیازی به دکترای ادبیات هم نیست، یک نفر که صفحه آرایی بلد باشد و یک دانشجوی مقطع لیسانس ادبیات فارسی کافی است تا قبل از پی دی اف کردنِ متن و گذاشتن آن روی سایت، نسخه تایپ شده را با نسخه چاپی معتبر تطبیق دهند و فونت و شکل صفحه ها را درست کنند تا دیگر شاهد این مشکلات تأسف انگیز نباشیم.
اما اگر این مرکز واقعاً بودجه این نوع کارها را ندارد، من به عنوان یکی از علاقمندان آثار سعدی، خواهشمندم که این فایلهای پی دی اف مخدوش را دست کم از سایت خود حذف کنند تا اگر کاری برای سعدی نمی شود، دست کم حیثیت آثارش حفظ شود. زیرا می بینیم که سایتها و نرم افزارهایی هستند که بعضاً حتا بدون هیچ بودجه ای آثار سعدی را بسیار درست تر و شایسته تر از آنچه در مرکز سعدی شناسی وجود دارد، ارائه کرده اند.
این مرکز، برای معرفی خود در سایتش نوشته است: "با توجه به جایگاه ویژه سعدی شیرازی در تاریخ ادبیات فارسی و نقش برجستۀ او در فرهنگ و ادب ایران اسلامی و برای شناختن و شناساندن ویژگی‌های شخصیت، آثار، دوران تاریخی و اجتماعی، تأثیرگذاری و تأثیرپذیری استاد سخن سعدی و همچنین سامان‌دهی پژوهش‌های مربوط به «سعدی‌شناسی» و نیز با انگیزۀ ارتقای سطح دانش و بینش عمومی و اعتلای فرهنگ و هنر کشور و ترویج و اشاعۀ فرهنگ و هنر اصیل ایرانی و اسلامی در شهریورماه1378 مرکز سعدی‌شناسی در شیراز تشکیل گردید."
با اوصافی که قبل از این گفته شد، چگونه این مرکز می تواند سعدی را درست بشناساند و پژوهش های سعدی شناسی را سامان دهد؟
مریم جعفری آذرمانی
26/10/1394